Hướng dẫn Bao Sái, dọn dẹp ban thờ cúng Ông Công, Ông Táo

BAO SÁI BÀN THỜ LÀ GÌ?

Theo cách gọi của nhà Phật thì bao sái chính là việc vệ sinh bát hương. Đây là công việc rất quan trọng cần làm khi một năm sắp kết thúc. Bao sái bàn thờ là chỉ chung cho việc vệ sinh toàn bộ bàn thờ. Công việc này thường được tiến hành vào ngày cúng ông Công, ông Táo, tức ngày 23 tháng chạp hàng năm.

BƯỚC 1: DỌN DẸP NHÀ CỬA

Lau dọn nhà cửa, ăn mặc chỉn chu.

Mở hết của sổ cửa phòng trong nhà cho không khí lưu thông, bật đèn điện cho sáng sủa. Khi nào lễ có thể mở thêm cửa chính. 

Không mặc quần đùi áo phông, áo ba lỗ, áo 2 dây váy khi thực hiện khoá lễ.

Nếu nóng quá thì khi lau dọn nhà cửa có thể ăn mặc thoải mái.

Nhưng khi lau dọn bàn thờ, bao sái bát hương, thắp hương cúng kiếng thì nên ăn mặc quần áo dài.

Người có thể lễ: bất kì ai cũng có thể lau dọn.

Mặc dù trong việc Bao sái và dọn dẹp ban thờ thì lau dọn ban thờ là việc ai cũng có thể làm, nhưng việc thắp hương khấn vái, dâng lễ tốt nhất thì là chủ nhà. Chủ nhà là Nam hay Nữ đều được nhưng tốt nhất nên là Nam giới. Nữ thì tránh làm khi đến ngày.

Lưu ý: Trong trường hợp bận rộn có thể nhờ bố mẹ, người thân, máu mủ lễ hộ.

Thời gian cúng

Theo quan niệm dân gian, cúng lúc nào trong ngày cũng được, nhưng tốt nhất là sau 6 giờ sáng (tức khi mặt trời đã lên và hoàn thành trước 12 giờ trưa khi mặt trời chính ngọ). Có một số nơi có quan niệm cúng cũ là cúng vào từ tối đến nửa đêm, việc này cũng cũng không sao cả.

BƯỚC 2: LAU DỌN BÀN THỜ

Chuẩn bị dung dịch lau dọn bàn thờ bao gồm:

Cơ bản nhất: rượu gừng (nên dùng)

Gừng để vỏ, rửa sạch, giã nát.

Đổ rượu trắng vào ngâm 30' là có thể sử dụng để lau dọn tẩy uế.

Rượu gừng có thể dùng cho ban thờ quan thần linh, ban thờ gia tiên, ban thờ thần tài thổ địa, ban thờ táo công.

Nước cánh hoa hồng vàng (tiếp lộc)

Mua 5 bông hồng vàng, tách cánh. Thả vào bát. Đổ nước sạch vào ngâm 30'.

Nước cánh hoa hồng vàng dùng lau sau khi đã lau bằng rượu gừng. Để bàn thờ thêm thơm mát. Thêm lộc tài. 

Nước cánh hoa hồng vàng cũng được dùng để lau ban thờ Phật trong trường hợp gia chủ kiêng không lau bằng rượu gừng

Nước ngũ vi hương tẩy uế

Đóng chai bán sẵn ngoài hàng. Tấm không dùng cái này do thích tự chuẩn bị hơn.

Sau khi đã chuẩn bị dung dịch lau dọn 30': Dùng 1 lốc khăn mới, chưa dùng làm gì bao giờ để thấm vào dung dịch rồi lau bàn thờ, sau đó lau lại bằng khăn khô.

Nếu muốn dùng nhiều loại dung dịch vừa tẩy uế vừa tiếp lộc thì nhớ thứ tự :

Rượu gừng tẩy uế > khăn khô lau lại > nước hoa hồng vàng tiếp lộc > khăn khô lau lại.

BƯỚC 3: BAO SÁI BÁT HƯƠNG

Trước khi bao sái thắp 3 nén hương khấn ngày lành tháng tốt, con xin phép được tân trang bao sái dọn dẹp lại ban thờ. Mong bề trên tạm lánh qua bên để vạn sự được an khang thanh tịnh.

Sau đó đợi hương tàn thì bắt đầu bao sái.

Nếu bát hương còn mỏng, chân nhang chưa đầy

Trường hợp bát hương còn mỏng, chân nhang chưa đầy do gia chủ mới chuyển về, mới lập bàn thờ hoặc mới bao sái không lâu thì không nhất thiết phải bao sái, có thể để nguyên bát hương như cũ và chỉ cần lau là đủ.

Cách làm: Lấy tay trái giữ chặt bát hương. Tay phải cầm khăn thấm nước rượu gừng hoặc nước hoa hồng vàng (cho bát hương thờ Phật) để lau nhẹ nhàng xung quanh bát hương.

Lưu ý: Tránh xê dịch, tránh rụng quá nhiều tàn.

Nếu bát hương đã đầy

Người bao sái nên là Gia chủ (và nên là nam). Trường hợp người nam đi vắng thì nữ mới làm.

Cách làm:

• Dùng 2 tay hạ bát hương xuống khỏi bàn thờ. Đặt lên 1 bàn cao đã để lót 1 mảnh vải đỏ hoặc vàng.
• Sau đó rút tỉa chân nhang từng cái 1.
• Để lại 3 hoặc 5 hoặc 9 chân nhang: Mang ý nghĩa kéo dài lộc từ năm cũ của năm mới.
• Tuyệt đối không đổ úp ngược bát hương xuống.
• Tuyệt đối không để bát hương xuống đất hay sàn nhà.
• Nếu tro quá đầy có thể dùng 1 cái thìa sạch ( thìa mới mua ) múc bớt tro ra.
• Lấy khăn đã thấm rượu gừng hay nước hoa hồng vàng lau sạch bát hương. Cả xung quanh cả đáy. Sau đó an vị lại vị trí cũ. Cũng bằng 2 tay.
• Chân nhang đã rút ra bọc lại đem đi hoá sau.

BƯỚC 4: CHUẨN BỊ LỄ TẠ ĐẤT VÀ CÚNG ÔNG CÔNG ÔNG TÁO

Chuẩn bị Mâm lễ

Trước tiên cần phải hiểu tạ Đất là tại ban thờ nhà mình, còn cúng Ông công Ông táo tại trong bếp nhà mình. Vậy nên phải chuẩn bị 2 mâm lễ.

Do trong bếp thường không có ban thờ nên có thể kê mâm lễ lên 1 cái mâm đặt lên ghế hoặc đặt mâm lễ cạnh bếp nếu đủ rộng.

Lưu ý: Lau qua mâm hay mặt phẳng đặt lễ bằng rượu gừng.

Chuẩn bị Đồ mã cơ bản

Lưu ý: Nếu là người sống xa xứ hoặc không có điều kiện chuẩn bị đồ mã, sớ thì cũng không cần thiết phải lo lắng, bởi vì dù Đàn sơ lễ mọn nhưng tâm thành sống tốt thì cũng ổn thoả cả. Ngược lại dù Đàn to cỗ lớn, nhưng tâm ác sống hèn thì cũng không giải quyết vấn đề gì. Phật Thánh Gia Tiên bề trên không thiếu gì vài ba đồ mã, không chuẩn bị được cũng không sao.

• Bộ vàng mã: gồm 2 bộ quần áo có cánh chuồn cho 2 Ông Táo và 1 bộ quần áo không có cánh chuồn cho Bà Táo 
• Sớ Ông Công Ông Táo: cái này khá quan trọng nhưng không bắt buộc
• Nên tìm thầy viết sớ chữ nho chuẩn để viết - trong trường hợp không tìm đc thì cứ tìm thầy bất kỳ có thể tin tưởng.
• Tiền vàng tuỳ tâm , vàng nén vàng thỏi
• (không khuyến khích hoá vàng quá nhiều, có là đủ lễ. Thiếu cũng không cần lo bị trách móc. Cần nhắc lại bề trên cõi giới cao không thiếu gì vài ba bộ vàng mã cả)
• 3 con cá chép sống để Táo Quân cưỡi về trời hoặc thời nay update thêm cá giấy ( thực ra theo mình thì mình thích đi thả cá hơn ) 
• (Lưu ý : khi thả cá không vứt mạnh cá xuống hồ , rất dễ dập bụng mà chết , túi nilon cũng không nên vứt cả xuống - ô nhiễm sông hồ)

Đồ cúng cơ bản

Đồ cúng cần đủ 5 thứ sau :

• Nến - để thêm lộc thêm lửa
• Hương - để thắp nén tâm hương kết nối với thế giới tâm linh
• Hoa - để mang hương thơm mát lành đến với gia đình, bậc bề trên
• Quả - mang lại sự no đủ
• Thực (đồ ăn) - để thụ lộc sau đó. Quan niệm cơ bản nhất. Trước cúng sau ăn. Lòng thành là được. Ăn gì thì cúng nấy. Muốn dâng gì thì chuẩn bị nấy.
  • Đồ chay thì gồm có : hương , hoa , nến , đèn , chè , thuốc , bánh kẹo , đĩa hoa quả tuỳ tâm, nước ngọt, nước trắng.
  • Đồ mặn thì gồm có bánh kẹo, xôi, gà , chân giò bánh chưng , bát canh măng nấm, rượu bia, thuốc lá, trầu cau.

BƯỚC 5: TIẾN HÀNH CÚNG

• Bắt đầu xếp 2 mâm lễ ra: 1 mâm tại ban thờ, 1 mâm trong bếp.
• Tiến hành Lễ tại ban thờ trước rồi vào bếp.
• Thắp 3/5/7/9 nén hương, nhìn chung là số lẻ 
• Sau đấy vái 3 vái , nếu không biết khấn có thể tham khảo bài viết Văn khấn lễ ông Táo chầu trời.
• Sau đấy đợi hương tàn 2/3 thì xin phép hạ lễ hoá vàng ( do có quan niệm hơi cầu kỳ là khi hương còn đang cháy thì hoá vàng mới nhận đc , có nhà đợi hương tàn hẳn mới hạ lễ, thực ra mà nói cũng không sao)

Lưu ý tổng quan :

1. Nhà mình hay ở thuê cũng có thể lễ. Nhưng không bắt buộc phải lễ. Lễ khi bạn muốn, chứ đừng cưỡng ép bản thân.
2. Nếu không có ban thờ, ta cúng trong bếp. Nếu có ban thờ mà không muốn cầu kì chia 2 mâm lễ thì ta lễ chính tại ban thờ do có bát hương đầy đủ.
3. Khi đã thắp hương lưu ý quan niệm không xả nước khi đang lễ, tránh trôi lộc. Sau khi lễ xong dùng nước bình thường.
4. Khi lễ nên thắp nến cho soi sáng đàn lễ. Sau đấy thì có thể đợi nến tự cháy hết hoặc chủ động tắt nến. 1 số lão nhân cầu kỳ cho rằng không nên thổi nến (do 2 quan niệm thổi thì bay mất lộc, hoặc quan niệm khác kiếp này thổi nến kiếp sau sứt môi). Lưu ý thay vì thổi nến có thể lấy 1 cái đĩa nhỏ úp ngược lên cốc nên để dập nến 
5. Khi khấn thì nên khấn ra thành tiếng, không to quá không lẩm nhẩm, vì phải thành âm thanh thoát ra miệng thì mới dễ linh ứng
6. Khi hoá vàng: hoá sớ đầu tiên, rồi đến quần áo, rồi đến tiền vàng, khi cời cho cháy nhanh không chọc mạnh kẻo rách đồ mã.
7. Tuỳ theo vùng miền mà đồ mã có sự thay đổi khác, nhưng đồ mã chỉ là thứ yếu, không cần quá cầu kì.
8. Khi thả cá: Thả nhẹ nhàng, không vứt cá đùng xuống nước bởi làm vậy cá dễ dập bụng mà chết. Không vứt cả túi nilon xuống nước sẽ gây ô nhiễm môi trường.
9. Chân nhang và tro đem hoá là được. Đừng đổ hết xuống ao hồ. Truyền thống là nên giữ nhưng văn minh cần phải phát huy cho hợp thời đại.

Cái cốt của việc lễ là sự trình lên của cái tâm gia chủ. Do đó lễ có sai 1 chút cũng được, sót 1 tí cũng không sao. Quan trọng bạn đã lễ, bạn đã dâng trình lòng thành lên bậc bề trên. Vậy là đã đủ. Lòng thành bạn gửi vào vũ trụ bao la sẽ như tín hiệu khởi đầu và thu hút vạn điều tích cực từ các cõi giới cao hơn.

Vậy nên cứ thư thư mà làm, thong thả mà tận hưởng sự an yên từ khoá lễ.

Trên đây là bài viết tổng hợp về Hướng dẫn Bao Sái, dọn dẹp ban thờ cúng Ông Công, Ông Táo. Để xem thêm các bài viết khác về phong tục tập quán mời các bạn xem thêm chuyên mục “Phong tục tập quán” hoặc để xem ngày hôm nay là ngày gì, có những lễ hội, những sự kiện nào đang diễn ra mời các bạn xem tại trang “Lịch vạn niên”.