Ngày Ông Táo về trời

Cứ đến ngày 23 tháng chạp âm lịch hàng năm, mọi gia đình Việt Nam lại quây quần cùng nhau làm mâm cỗ tiễn Ông Táo về trời. Đây là tục lệ truyền thống đã có từ ngàn năm trước của dân tộc Việt Nam và được gìn giữ cho tới tận ngày nay. Tuy nhiên ít ai biết được nguồn gốc và ý nghĩa của ngày lễ này.

Nguồn gốc của phong tục Ông Táo về trời

Theo dân gian lưa truyền, xưa kia có hai vợ chồng nghèo vì mâu thuẫn trong cuộc sống nên phải bỏ nhau. Sau khi chia tay, người vợ lấy chồng mới, còn người chồng cũ vẫn ở vậy và sống trong nghèo khó. Một lần khi người chồng đi xin ăn, vô tình gặp lại người vợ cũ và được hậu đãi. Đúng lúc đó, người chồng mới về bắt gặp và sinh lòng nghi ngờ, ghen tuông. Vì quá uất ức, người vợ lao vào đống lửa và chết, người chồng cũ cảm thương chết theo. Người chồng sau cũng hối hận mà nhảy vào lửa tự vẫn. 

Sau khi chết, Ngọc Hoàng tiếc thương cho câu chuyện của ba người vì thế đã phong cho ba người làm Táo Quân - trông coi căn bếp cho mỗi gia đình. Vì thế Táo Quân gồm hai ông và một bà, tượng trưng là 3 cỗ "đầu rau" hay "chiếc kiềng 3 chân" trong căn bếp của người Việt ngày xưa. Cứ vào ngày 23 tháng Chạp hàng năm, các gia đình lại mua hai mũ ông, một mũ bà và ba con cá chép để cúng Táo Quân với quan niệm rằng, Táo Quân cưỡi cá chép về chầu trời, tâu với Ngọc hoàng mọi việc trong năm, cầu may mắn cho gia đình.

Đối với người Việt, Táo Quân là vị thần bảo vệ cho mỗi gia đình và cai quản cho mỗi căn bếp trong nhà, cho nên còn được gọi là Vua Bếp. Vị Táo Quân quanh năm cai quản trong bếp nên biết mọi điều tốt xấu trong nhà vì thế mỗi năm vào ngày 23 tháng Chạp, 3 vị thần này lại cưỡi cá chép về trời bẩm báo với Ngọc Hoàng mọi chuyện trong năm. Vì thế, để "phù trợ" cho Táo Quân và cầu mong may mắn trong năm mới, người ta thường làm lễ tiễn đưa ông Táo về chầu ông Trời rất trọng thể. 

Tục lệ truyền thống trong ngày tiễn Ông Táo về trời

Vào ngày này, từ sáng sớm các gia đình sẽ chuẩn bị một mâm cỗ tươm tất để cúng ông Táo. Mâm cỗ cúng thường bao gồm một con gà luộc, cùng nhiều món ăn truyền thống tùy theo từng vùng miền và điều kiện của gia đình. Lễ vật cúng Ông Táo thường gồm có: Mũ ông Công ông Táo (hai mũ cho ông và một cho bà) được làm bằng giấy. Mũ dành cho các ông Táo thì có hai cánh chuồn, mũ dành cho Táo bà không có cánh chuồn. Mỗi chiếc mũ Ông Táo đều được trang trí với giấy màu và giấy bóng kính hình tròn lóng lánh và những dây kim tuyến màu sắc sặc sỡ. Để giản tiện, cũng có khi người ta chỉ cúng tượng trưng một cỗ mũ ông Công (có hai cánh chuồn) và kèm theo một bộ y phục gồm chiếc áo và một đôi hia bằng giấy. Màu sắc của mũ, áo hay hia ông Công thay đổi hàng năm theo ngũ hành. (Ví dụ: Năm hành kim thì dùng màu vàng. Năm hành mộc thì dùng màu trắng. Năm hành thủy thì dùng màu xanh. Năm hành hỏa thì dùng màu đỏ. Năm hành thổ thì dùng màu đen). Sau khi cúng xong, những đồ "vàng mã" này sẽ được chủ nhà hóa vàng bằng cách đốt đi. 

Ngoài ra, tại Miền Bắc người ta quan niệm cá chép vàng là loài cá mà ông Táo cưỡi về trời. Vì thế mỗi nhà sẽ chuẩn bị 3 con cá chép còn sống thả trong chậu nước để cúng ông Táo, ngụ ý cá sẽ biến thành Rồng đưa ông Táo về trời. Cá chép này sẽ được "phóng sinh" ra ao hồ hay ra sông sau khi cúng. Còn người Miền Trung lại cúng một con ngựa bằng giấy với yên, cương đầy đủ để làm vật cưỡi đưa Ông Táo về trời. Còn ở miền Nam thì giản dị hơn, chỉ cúng mũ, áo và đôi hia bằng giấy là đủ. 

Ông Táo về trời là truyền thống văn hóa có từ lâu đời mang ý nghĩa đẹp của người Việt ta. Tục cúng Ông táo xuất phát từ ước nguyện về một cuộc sống ấm no, đủ đầy và hạnh phúc, đề cao vị trí căn bếp trong gia đình.