Tết Nguyên Tiêu

Tết Nguyên Tiêu hay còn có tên gọi khác là rằm tháng giêng là một ngày lễ trọng đại trong năm mang nhiều ý nghĩa của người Việt. Tết Nguyên Tiêu được bắt nguồn từ văn hóa Trung Quốc nhưng được dung hòa bởi văn hóa Việt Nam nên có nhiều nét đặc trưng riêng biệt.

Nguồn gốc của Tết Nguyên Tiêu

Tết Nguyên tiêu xuất phát từ văn hóa của người Trung Quốc sau đó du nhập vào nước ta do ảnh hưởng từ hơn nghìn năm Bắc thuộc. Phong tục này bắt nguồn từ thời Tây Hán ở Trung Quốc. Hán Minh Đế là vị vua rất coi trọng Phật pháp. Một lần, Thái Âm đi cầu Phật pháp từ Ấn Độ trở về kể rằng, người Ấn Độ cứ đến rằm tháng Giêng hàng năm thì dân chúng lại tập hợp cùng nhau chiêm ngưỡng Xá Lợi Phật, là ngày tốt lành để ngắm Phật. Vì thế Hán Minh Đế liền hạ lệnh cứ vào ngày rằm tháng giêng hàng năm trong cung và chùa chiền trên cả nước đều phải “đốt đèn tỏ Phật”. Từ đây, phong tục rằm tháng giêng đốt đèn được lan truyền khắp dân gian và được lưu truyền cho đến ngày này. Người dân gọi đây là Tết Nguyên Tiêu, hàng năm cứ rằm tháng Giêng là nhà nhà đều treo đèn sáng suốt đêm để chào đón ngày lễ này. 

Sau này, Tết Nguyên Tiêu được lưu truyền rộng rãi tại nhiều nước châu Á trong đó có Việt Nam. Tuy nhiên, sau khi du nhập vào nước ta, Tết Nguyên Tiêu được dung hòa với văn hóa của người Việt, vì thế có nhiều thay đổi mang những nét văn hóa đặc sắc riêng biệt của người Việt để trở thành một ngày lễ với những phong tục và ý nghĩa riêng.

Những phong tục của ngày Tết Nguyên Tiêu

Tết Nguyên Tiêu bắt đầu từ giữa đêm 14 đêm trước ngày trăng rằm cho đến nửa đêm 15 tháng giêng âm lịch.Tết Nguyên Tiêu là một trong bốn ngày rằm lớn nhất trong năm của người Việt. Rằm tháng giêng là rằm đầu tiên của năm mới, vì thế đây là thời điểm thích hợp nhất để cầu nguyện an lành cho cả năm, nên thu hút sự tham gia đông đảo của giới Phật tử và toàn thể dân chúng. Trong này lễ này, con hương phật tử trên khắp cả nước thường đi viếng chùa lễ Phật cầu gia bình an cho gia đình, mưa thuận gió hòa, mùa màng bội thu.

Trong ngày Tết Nguyên Tiêu thông thường có ba lễ cúng là lễ cúng cầu may đầu năm, tết lại để cho mọi người có thể đi chúc Tết con cháu, hàng xóm và lễ cúng sao giải hạn xua tan những điều không may trong năm tới. Mỗi gia đình sẽ làm một mâm cỗ thịnh soạn để cúng gia tiên để bày tỏ lòng hiếu kính với ông bà, cha mẹ, cảm tạ ơn trên đã phù hộ cho con cháu an lành, làm ăn thuận lợi. Tùy theo phong tục tập quán của từng địa phương và điều kiện của mỗi gia đình mà mâm cúng lễ cũng khác nhau. Nhưng những món đồ lễ không thể thiếu ở bất kỳ đâu là nến, hoa quả, hoa tươi và nén hương. Ngoài mâm lễ gia tiên, nhiều gia đình còn làm một đàn lễ ngoài trời để cảm ơn Trời Đất, Thần Tiên, Phật Thánh, cùng các vị anh hùng dân tộc.

Rằm tháng giêng cũng là thời gian trùng với lễ Thượng Nguyên nên nhiều gia đình cũng làm lễ cầu an lành cho cả năm. Đến ngày này, mọi người thường đi chùa phóng sinh, làm nhiều việc thiện, cúng dường, cầu cho quốc thái dân an, mưa thuận gió hòa. Tại các chùa, đền, các sư thầy sẽ làm lễ cầu quốc thái dân an, cầu nguyện an lành, khỏe mạnh, no đủ, thịnh vượng và phát triển cho bá tánh và đất nước.

Ý nghĩa của Tết Nguyên Tiêu

Tết Nguyên Tiêu đối với người Việt là dịp lễ tết quan trọng mang ý nghĩa là sự đoàn viên, đoàn tụ, là dịp để các thành viên trong gia đình ngồi lại, quây quần bên nhau cùng ăn một bữa cơm với những món ăn đặc sản truyền thống Việt và trò chuyện, tâm sự với nhau. Bên cạnh đó, Tết Nguyên Tiêu cũng là dịp để người dân lên chùa dâng hương tại cửa Phật, nhằm cầu mong cho một năm bình an, an lành và thực hiện cúng sao giải hạn.

Ngoài ra, ý nghĩa Tết Nguyên Tiêu đối với các Phật Tử là ngày rằm đầu tiên của năm mới để lễ bái chư Phật, chư Tăng, chư Bồ-tát, phóng sanh, cúng dường Tăng Ni và làm những công việc phước thiện để cầu nguyện cho gia đình, cho cộng đồng, cầu cho quốc thái dân an, chúng sanh an lạc và mưa thuận gió hòa.

Là một ngày lễ được bắt nguồn từ Trung Quốc nhưng Tết Nguyên Tiêu đã được nước ta dung hòa bằng văn hóa riêng biệt của người Việt tạo nên một ngày lễ đặc trưng riêng. Tết Nguyên Tiêu là dịp để cho gia đình xum họp, quây quần bên nhau cùng ăn một bữa cơm với những món ăn đặc sản truyền thống