Lễ hội vật Liễu Đôi tôn vinh tinh thần thượng võ của người dân Hà Nam

Cứ vào dịp mùng 5 tháng giêng âm lịch hàng năm, hàng ngàn người lại nô nước đổ về làng Liễu Đôi, xã Liêm Túc, huyện Thanh Liêm, tỉnh Hà Nam để tham dự lễ hội vật Liễu Đôi. Đây là lễ hội truyền thống của người dân Hà Nam, thể hiện tinh thần thượng võ, đoàn kết của người Việt cũng như đề cao truyền thống chống giặc ngoại xâm của cha ông ta.

Nguồn gốc của lễ hội vật Liễu Đôi

Hội vật Liễu Đôi là một lễ hội làng tiêu biểu của văn hoá Hà Nam. Vào ngày mùng 5 tháng giêng hàng năm, tại làng Liễu Đôi, xã Liêm Túc, huyện Thanh Liêm, tỉnh Hà Nam sẽ diễn ra lễ hội vật Liễu Đôi nhằm tưởng nhớ đến công đức của Thánh Ông - ông tổ của vật võ và cũng là vị anh hùng đã có công chiến đấu chống ngoại xâm phương Bắc.

Theo dân gian lưu truyền, xưa kia, tại mảnh đất Liễu Đôi có một chàng trai họ Đoàn vô cùng giỏi võ, chàng có thể một mình địch nổi năm trai tráng trên sới vật. Một hôm, ở Nương Cửi, bỗng đâu xuất hiện một luồng ánh sáng xanh chói lòa, trong khi mọi người vô cùng hoảng sợ thì chàng trai họ Đoàn đã dũng cảm đi tới và phát hiện luồng ánh sáng ấy được phát ra từ một thanh gươm được đặt trên một tấm khăn đào.

Khi giặc phương Bắc đến xâm lược, chàng trai nọ đã dũng cảm mang gươm ra trận, bảo vệ đất nước. Trong đoàn quân của chàng có nữ tướng họ Bùi rất dũng cảm, hai người thề ước với nhau. Nhưng không may, nơi chiến trường khốc liệt, chàng trai bị tử trận, thi hài được mang về quê hương. Sau khi dẹp được giặc ngoại xâm, nữ tướng họ Bùi đã đến viếng mộ chàng. Vì quá đau thương nên nữ tướng nọ đã chết trên ngựa khi cách mộ chàng chừng vài trăm bước. Để tưởng nhớ và cảm tạ công ơn chiến đấu chống giặc ngoại xâm của hai người, người dân Liễu Đôi đã lập đền Ông thờ chàng trai họ Đoàn, gọi là Thánh Ông và lập đền thờ nữ tướng họ Bùi, gọi là đền Tiên Bà. Cứ mỗi dịp mùng 5 tháng giêng hàng năm, dân làng Liễu Đôi sẽ mở hội vật để tưởng niệm đến Thánh Ông và Tiên Bà, đó chính là nguồn gốc của hội vật Liễu Đôi.

Các hoạt động diễn ra tại lễ hội vật Liễu Đôi

Sáng sớm ngày mùng 5 tháng giêng âm lịch, hàng trăm người dân trong làng sẽ tề tựu đông đủ để làm lễ rước kiệu từ đình làng về ngôi đền thờ Thánh Tiên và xin rước bát hương về sới vật nằm giữa thôn Tháp - nơi xưa chàng trai họ Đoàn đã trời ban cho gươm thần.

Nghi lễ đầu tiên của hội vật Liễu Đôi là lễ rước Thánh vào đóng vật, nghi lễ sẽ diễn ra trong không khí thành kính và rộn ràng. Trong nghi lễ này, lễ vật dâng thánh sẽ là lễ chay vô cùng đơn giản, bao gồm: mấy phẩm oản, bẹ chuối, một nậm trà. Dẫn đầu đoàn rước là một cụ già tay cầm thanh gươm đi giật lùi, cho đến khi kiệu Thánh vào đóng thì làm lễ tế. Tiếp sau lễ tế Thánh sẽ là lễ phát hoả. Một ngọn lửa lớn sẽ được đốt lên nhằm tượng trưng cho ngọn lửa xanh chói lòa đã bốc lên từ thanh gươm báu mà ông trời đã ban cho Thánh Ông năm xưa. Sau đó, một người cao tuổi có uy tín hoặc chức sắc trong làng được cử cầm trống cái cho hội sẽ trao chiếc gươm trên kiệu thánh và thắt khăn đào cho một đô vật danh dự được cử ra ngồi dưới cây dải trước rạp.

Sau đó sẽ diễn ra là nghi thức múa cờ tụ nghĩa. Hai hoặc bốn người sẽ tham gia múa một điệu múa mang tên "thiên nhân kỳ trận". Mỗi người mua sẽ cầm một lá cờ đỏ hình vuông, tiến từ hai bên kiệu thánh ra giữa đóng theo hiệu trống mà múa. Theo tiếp là lễ thanh động. Lễ này bắt đầu bằng tiếng trống cái ở đóng nổi lên liên hồi cùng với tiếng pháo nổ ran, tiếng chuông, cồng, mõ, thanh la tại khu vật võ và tất cả các đền chùa trong vùng đều nhất tề hưởng ứng hoà với tiếng reo hò cổ vũ sôi nổi.

Sau những nghi thức trên thì đến cuộc vật võ. Nghi thức đầu tiên là vật trai rốt. Trai rốt là hai cậu con trai của làng ra đời cuối cùng trong năm qua. Mở đầu cuộc vật, làng gọi tên hai trai rốt ra vật năm keo để trình làng, lễ thánh. Bố của hai đứa trẻ được chọn là trai rốt sẽ ra vật thay cho con vì những đứa trẻ còn bé. Nghi thức này mang ý nghĩ những thế hệ tương lai của làng sẽ duy trì truyền thống thượng võ cũng như môn đấu vật của làng Liễu Đô. Vật trai rốt chỉ là vật biểu diễn các miếng võ cho đẹp và không được vật ngã đối phương, xem vật trai rốt mọi người thấy vô cùng thú vị vì tập trung ở đây là nghệ thuật múa xe đài, múa vật vờn, múa ra miếng, múa các miếng.

Tiếp theo hội vật, đô vật Liễu Đôi sẽ vào giao đấu trước tiên để tạo không khí và khuyến khích tinh thần cho đô vật bốn phương sau đó đô vật Liễu Đôi rút ra, nhường đóng cho khách đô vật bốn phương tham gia. Đô vật nào thắng được 5 keo liền sẽ được vào vòng giải. Ai thắng hết các đô vật rong vòng giải thì được giải cọc. Giải cọc là giải đặc biệt, tiếp đến là giải thứ: nhất, nhì, ba, cuối cùng là giải cuộc trao cho tất cả những người vào đóng vật. Vì thế tại lễ hội vật Liễu Đôi, tất cả mọi đô vật tham gia đều có giải thường. Phần thưởng là tiền hảo tâm của thập phương công đức, ngoài việc chi vào đèn nhang, còn lại bao nhiêu phải chi hết vào giải, nếu còn chút ít thì cho người nghèo ngay tại chỗ, tuyệt không được chi dùng vào việc khác.

Hội vật Liễu Đôi là một nét văn hóa đặc sắc mang đậm tính bản địa của người dân Hà Nam. Nhằm tôn vinh và bảo tồn nét đẹp văn hóa này, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch đã xếp hạng hội vật Liễu Đôi là Di sản văn hóa phi vật thể cấp quốc gia.

Trên đây là bài viết tổng hợp về Lễ hội vật Liễu Đôi tôn vinh tinh thần thượng võ của người dân Hà Nam. Để xem thêm các bài viết khác về lễ hội như Lễ hội đền Hai Bà Trưng, Lễ Hội Phủ Dầy Nam Định, Lễ Hội Đống Đa mời các bạn xem tại chủ đề “Lễ hội”, chuyên mục “Phong tục tập quán” hoặc để xem ngày hôm nay là ngày gì, có những lễ hội, những sự kiện nào đang diễn ra mời các bạn xem tại trang “Lịch vạn niên”.